Forum "Turystycznie" - najciekawsze forum turystyczne w sieci! Już od prawie 14 lat!

Podkarpackie judaika

Ciekawe miejsca na Podkarpaciu.
Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 18 mar 2018, o 23:14

Krosno
Seweryn Bieszczad.jpg
W moim mieście po dawnej bytności mniejszości żydowskiej prawie nic nie pozostało. Jedynie starsi mieszkańcy miasta coś pamiętają. Mój ojciec wspominał, że przed wojną większość kamienic na rynku była w rękach żydowskich, nawet było powiedzenie "ulice wasze, kamienice nasze".
Żydzi pojawili się w Krośnie prawdopodobnie już w 1385 r., nie później jednak niż w 1427 roku. Pierwszymi znanymi z dokumentów Żydami byli bracia Nachem i Lazar z Ransburga, którym Władysław Jagiełło pozwolił osiedlić się na trzy lata w mieście. Jednakże w 1569 r. Krosno otrzymało przywilej de non tolerandis Judaeis, potwierdzony w 1614 roku. Przywilej ten znacznie utrudniał osadnictwo Żydów w samym mieście, które już wówczas było ważnym centrum handlowym. W związku z tym Żydzi osiadali na przedmieściach lub też w pobliskich miejscowościach, na przykład w posiadającej już prawa miejskie Korczynie.
Z 1587 r. pochodzi uchwała Rady Miejskiej głosząca, że Żydom nie wolno przebywać w gospodzie czy w domach chrześcijańskich w Krośnie dłużej niż jeden dzień. Ale istnieje też zapis mówiący, iż jeden z młynów podmiejskich dzierżawił wówczas Żyd krośnieński Leon, a w 1588 r. na Przedmieściu Dolnym mieszkał Józef Żyd z Rymanowa – koczer, czyli wytwórca pojazdów, tzw. koczy. W 1614 r. król Zygmunt Stary swoim przywilejem zatwierdził uchwałę Rady Miejskiej z 1587 r. o warunkowym przebywaniu Żydów w mieście.
Na targi do Krosna przyjeżdżali licznie Żydzi z Dukli i Rymanowa. Załamanie się koniunktury gospodarczej w II połowie XVII w. zaostrzyło konflikty pomiędzy kupiectwem krośnieńskim i żydowskim. Kulminacją konfliktów była uchwała rajców krośnieńskich z 1700 r., pozwalająca na bezkarne ograbianie, a nawet zabicie w Krośnie Żydów z Rymanowa.
Przed 1900 r. Żydzi krośnieńscy podlegali gminie korczyńskiej, a swoich zmarłych grzebali między innymi na cmentarzu w Rymanowie.
chasydzi.jpg
Rynek Krosno.jpg
Podczas okupacji co najmniej kilkunastu Żydów krośnieńskich uratował ks. Jan Zawrzecki, kapitan Wojska Polskiego, żołnierz Armii Krajowej. Dzieci przechowywał w kościelnej dzwonnicy, zanim znalazł dla nich miejsce w klasztorze lub polskiej rodzinie. Starszą Żydówkę, wyposażoną w kenkartę zmarłej krośnianki, wraz z dwiema córkami Anną i Gizą wysłał do Warszawy. Wszystkie przeżyły okupację. Giza pracowała po wojnie w sekretariacie prezydenta Bolesława Bieruta. Kiedy ksiądz miał po wojnie problemy z powodu patriotycznej działalności w organizacjach niepodległościowych i był sądzony za przynależność do Armii Krajowej oraz Wolności i Niezawisłości, uratowani przez niego Żydzi wstawili się za nim (m.in. 8 osób z Izraela), zaświadczając o jego heroicznej postawie w czasie okupacji hitlerowskiej. Gdzieś w okolicach Krosna, u wiejskiego organisty, swojego ucznia, po likwidacji getta w Ojcowie, ukrywał się znakomity kompozytor polski żydowskiego pochodzenia Józef Koffler, wraz z żoną i synem. Po aresztowaniu żony Koffler wraz z synem dobrowolnie oddał się w ręce gestapowców. Wszyscy zostali rozstrzelani.
Krosno Żydzi.jpg
Młodziak.jpg
krosno.jpg
Synagoga do dnia dzisiejszego się nie zachowała. Znajdowała się nieopodal rynku i Muzeum Podkarpackiego na skarpie mniej więcej w okolicach gdzie dziś znajduje się hala sportowa MOSiR.
Krosno_synagogue.jpg
Synagogę wybudowano pod koniec XIX wieku. Był to budynek murowany, wzniesiony na planie prostokąta, trójkondygnacyjny, ozdobiony arkadowym fryzem. Charakterystycznym elementem zewnętrznym synagogi były tablice Dekalogu, zwieńczające fasadę główną. Po wojnie decyzją władz miasta Synagoga została wyburzona.
Na terenie miasta zachował się za to kirkut, ładnie zachowany i zadbany przez krośnieńskie organizacje pozasamorządowe. Ulokowany na górce za parkiem Zawodzie.
Brama na cmentarz w prawdzie jest zamknięta jednak parę metrów dalej jest spora wyrwa w murza i swobodnie można wejść z aparatem i pozwiedzać.
Kirkut utworzony prawdopodobnie w latach 1860-1870. Wcześniej miejscowi Żydzi chowali zmarłych w Korczynie i Rymanowie. Nekropolia została zdewastowana przez nazistów podczas II wojny światowej, większość nagrobków wyrwano z ziemi i wywieziono. W 1946 roku ocalali z Holocaustu krośnieńscy Żydzi ustawili część macew ponownie na terenie cmentarza.
W zbiorowej mogile pochowany jest ostatni rabin krośnieński Samuel Ozon Führer.
kirkut brama.jpg
kirkut.jpg
kirkut2.jpg
Nie masz wymaganych uprawnień, aby zobaczyć pliki załączone do tego posta.

Awatar użytkownika
gar
Ekspert
Posty: 8119
Rejestracja: 5 sty 2014, o 23:45
Lokalizacja: Śląsk

Podkarpackie judaika

Post autor: gar » 19 mar 2018, o 10:07

Tyle razy byłem w Krośnie a na kirkut nie dotarłem. Będę to musiał nadrobić.

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 19 mar 2018, o 17:34

Całkiem fajny ten kirkut.
hmmm a zwróciłeś na nazwisko Rabina?

Awatar użytkownika
gar
Ekspert
Posty: 8119
Rejestracja: 5 sty 2014, o 23:45
Lokalizacja: Śląsk

Podkarpackie judaika

Post autor: gar » 19 mar 2018, o 22:28

Nazwisko ma frapujące :)

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 20 mar 2018, o 00:03

nazwał bym to ironia losu

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 25 maja 2019, o 20:24

Leżajsk 2019

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 7 gru 2019, o 09:20

Synagoga w Rymanowie

Synagoga rymanowska została wzniesiona na przełomie XVI i XVII w.
Zbudowana z kamieni rzecznych, otoczaków z piaskowca oraz cegły palonej, wkomponowana była w system obronny miasta. Główna bryła budowli ma kształt prostokąta 17 x 21 m, z murami o wysokości 11 m i grubości 2 m. Pierwotnie posiadała dach brogowy kryty gontem. W końcu XIX w. została przebudowana. Zmieniono kształt dachu, pokryto go blachą.
Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali świątynie, a następnie urządzili w niej magazyn, w którym przechowywano zrabowane lokalnym żydom kosztowności, a potem urządzono magazyn zboża.
W grudniu 2004 roku Rymanów odwiedzili członkowie nowojorskiego Związku Żydów Rymanowskich i rabin Abraham Reich. Razem z Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, władzami miasta i powiatu krośnieńskiego oraz konserwatorem zabytków podjęli decyzję o odbudowie synagogi. W marcu 2005 roku, z inicjatywy Congregation Menachem Zion z Nowego Jorku i Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, rozpoczął się remont budowli.

Zdjęcia wykonane na przełomie lat 1999/2000
Nie masz wymaganych uprawnień, aby zobaczyć pliki załączone do tego posta.

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 7 gru 2019, o 09:28

Synagoga w Rymanowie

Materiał zarejestrowany przez Wirtualny Sztetl podczas modłów szabasowych w Rymanowskiej Synagodze z okazji cyklicznej imprezy Dni Pamięci o Żydowskiej społeczności Rymanowa w 2012 roku. Pieśń wykonuje Mendy Cahan.


Awatar użytkownika
Comen
Jr. Admin
Posty: 8795
Rejestracja: 30 maja 2011, o 00:37
Lokalizacja: Kraków

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: Comen » 7 gru 2019, o 14:24

Z tego co widać synagoga jednak dość słabo została wyremontowana. Może na głowy się nie leje skoro można tam było zorganizować koncert, ale przydałaby się profesjonalna renowacja wystroju wnętrza.
Nie byłem wszędzie, ale mam to na uwadze
A może coś o Szwecji? http://swevirtual.blogspot.com/

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 7 gru 2019, o 17:17

na filmiku 2012 rok. Więc prace były w toku. Z tego co wiem, zamierzeniem było takie by tylko zabezpieczyć freski i ściany by się nie sypały. Więc teraz musi to wyglądać niesamowicie. Z zewnątrz odnowiony budynek z dobudowaną wieżyczką, a wewnątrz stan jak na moich zdjęciach z przełomu wieku z wyremontowanym Aron Ha kodesz. Wrażenie musi być być piorunujące.

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 7 gru 2019, o 17:17


Awatar użytkownika
gar
Ekspert
Posty: 8119
Rejestracja: 5 sty 2014, o 23:45
Lokalizacja: Śląsk

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: gar » 7 gru 2019, o 20:51

Wrażenie powinno być ciekawe tylko chyba niezbyt łatwo się jest się dostać do środka. A może się mylę i nastały w Rymanowie lepsze czasy dla turystów.

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 18 paź 2020, o 11:24

Kirkut w Krośnie
Cmentarz założony prawdopodobnie w latach 1860-1870.
Kirkut podczas II wojny światowej został zdewastowany przez nazistów, większość macew wyrwali z ziemi, część zniszczono część gdzieś wywieziono. W 1946 roku krośnieńscy Żydzi ocaleli z szoah pozbierali macewy i ustawili je na kirkucie.
Co ciekawe ostatnim rabinem w Krośnie był rozstrzelany w 1942 roku i pochowany w zbiorowej mogile Samuel Ozon Führer. Krótko ujmując Führer zgładzony z rozkazu innego Führera!
Nie masz wymaganych uprawnień, aby zobaczyć pliki załączone do tego posta.

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 18 paź 2020, o 11:30

Krosno
Nieistniejąca już synagoga w Krośnie. Stała dawniej mniej więcej w tym miejscu gdzie dziś jest hala sportowa na ul. Legionów. Wejście chyba było od strony rynku. Zniszczona przez Niemców podczas II wojny światowej.
Nie masz wymaganych uprawnień, aby zobaczyć pliki załączone do tego posta.

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 18 paź 2020, o 11:33

Wykonana własnoręcznie krótka prezentacja zdjęć rzeszowskiej synagogi Staromiejskiej w rytm muzyki Rzeszów Klezmer Band

Awatar użytkownika
gar
Ekspert
Posty: 8119
Rejestracja: 5 sty 2014, o 23:45
Lokalizacja: Śląsk

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: gar » 18 paź 2020, o 21:59

Nigdy nie byłem na kirkucie w Krośnie (nawet nie wiem gdzie jest). Któregoś razu w wolnym czasie będę tam musiał zajrzeć.
Prezentacja przyjemna i muzyka w klimacie.

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 20 paź 2020, o 11:18

Od parku na Zawodziu, alejką do góry do ulicy, dalej pod górkę wzdłuż ulicy ks. Sarny i jesteś na kirkucie. W murowanym ogrodzeniu jest dziura więc spokojnie można wejść.

Awatar użytkownika
gar
Ekspert
Posty: 8119
Rejestracja: 5 sty 2014, o 23:45
Lokalizacja: Śląsk

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: gar » 20 paź 2020, o 13:00

Dzięki za info. Jak czytam obowiązuja polski sposób wchodzenia na kirkut :)

Awatar użytkownika
Comen
Jr. Admin
Posty: 8795
Rejestracja: 30 maja 2011, o 00:37
Lokalizacja: Kraków

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: Comen » 20 paź 2020, o 13:50

Ja tamtędy nawet szedłem. Muszę pogrzebać w zdjęciach czy zachodzilem na ten kirkut czy uznałem za zamknięty.
Nie byłem wszędzie, ale mam to na uwadze
A może coś o Szwecji? http://swevirtual.blogspot.com/

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 20 paź 2020, o 23:21

Gar, przynajmniej dziura jest i nie trzeba skakać przez płot :)
W Rzeszowie jak skakałem przez płot kirkutu, to trafiłem na gniazdo os! Nawet nie wiedziałem, że potrafię tak szybko biegać!

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 20 paź 2020, o 23:21


Awatar użytkownika
gar
Ekspert
Posty: 8119
Rejestracja: 5 sty 2014, o 23:45
Lokalizacja: Śląsk

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: gar » 21 paź 2020, o 07:33

Zdjęcia na tak, ale muzyka mi nie podeszła. Kwestia gustu.

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 20 maja 2021, o 19:50

Jeszcze jeden filmik o krośnieńskich Żydach

Awatar użytkownika
dinksiarz
User
Posty: 507
Rejestracja: 30 paź 2015, o 23:54
Lokalizacja: Rzeszów/Krosno

Re: Podkarpackie judaika

Post autor: dinksiarz » 10 lis 2021, o 19:05


ODPOWIEDZ